Οι αναγνώστες της Πρωΐας στη Νέα Φιλαδέλφεια, αλλά και οι πολυπληθείς φίλοι της εφημερίδας στην Πρωτεύουσα, πληροφορούνταν επίσης πως ο δρ γιατρός Γιάννης Αντωνιάδης, ο δεύτερος μετά τον Καζαντζάκη συγγραφέας βιβλίου με εντυπώσεις από τη Σοβιετική Ένωση (ψευδώνυμο Έβδοξος Άραβος), διπλωματούχος του Πανεπιστημίου των Παρισίων, τέως Επιμελητής, δεχόταν Παθολογικά, Παιδιατρικά, Βρεφολογικά, Ομήρου 54, τηλ. 34971, 4-7 και επί συνεντεύξει. Διάβαζαν επίσης σε στήλη υπό τον τίτλο “Ραδιόφωνον”: “22:15 Ελαφρά μουσική. Τραγούδι η Δανάη”, ανάμεσα τούτο στις εκπομπές “Κυβερνητικές ανακοινώσεις και διαταγαί” και “Ειδήσεις νυκτεριναί”. Ενώ πληροφορούνταν πως με 25 δραχμές θα εξασφάλιζαν όλα τα λαχανικά του σπιτιού τους με τον Πρακτκό Οδηγό ταχείας καλλιεργείας του Άγγελου Δ. Αγαλιώτη, Σταδίου 15.
Την προσοχή όλων συγκέντρωσε το γεγονός της αύξησης της τιμής του συγκεντρωμένου σίτου και των λοιπών δημητριακών κατ’ οκάν, η ανάθεση της συγκέντρωσης των οσπρίων και της πατάτας στην Αγροτική Τράπεζα και η θέσπιση της ποινής του θανάτου για τους προαγοράζοντας δημητριακά εμπόρους. “Η προαγορά”, έγραφε η Πρωΐα στις 11 Ιουνίου 1941, “γίνεται προς απόκρυψιν μεγάλων ποσοτήτων, δημιουργίαν τραγικής ανεπαρκείας και εκμετάλλευσιν αυτής δια της δημιουργίας αγωνιώδους ζητήσεως εις τιμάς απροσπελάστους δια την μεγίστην πλειονότητα του λαού” – Η Γερμανική Κατοχή από τη μια και η μαύρη αγορά από την άλλη στη σύνθλιψη των όρων ζωής των Ελλήνων και των Ελληνίδων, μάλιστα στη σκληρό πυρήνα τους, εκείνων των όρων που αφορούν τη διατροφή τους.
Καιρός ωστόσο να πάρουμε γεύση των γενικότερων εξελίξεων. Βοηθός μας ένας ξύπνιος, συγκαιρινός των γεγονότων, ο Ασημάκης Πανσέληνος, που στο βιβλίο του Τότε που ζούσαμε…, Εκδόσεις Κέδρος 1974 γράφει: “[…] βρισκόμασταν κιόλας στο πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου 1941 και οργιάζανε οι ειδήσεις πως ο Χίτλερ ζητούσε κι άλλες παραχωρήσεις από τον Στάλιν, πως 100 Γερμανικές μεραρχίες κινητοποιούνταν στα σύνορα της Ρωσίας. Το πρακτορείο Τας, σε δήθεν διαψευστικό τόνο, επιβεβαίωσε την είδηση. Ναι μεν συγκεντρώνονται Γερμανικά στρατεύματα στα σύνορά μας, έλεγε, πλην αυτά δεν αφορούν τη Ρωσία που εκτελεί πιστά το Γερμανοσοβιετικό σύμφωνο, και ναι μεν συγκεντρώνονται και ρούσικα στρατεύματα από την άληλ μεριά πλην αυτό γίνεται για να γυμναστούν μερικοί έφεδροι και να δοκιμαστεί το νέο σιδηροδρομικό υλικό” (βλ. σελ. 301). Και συνεχίζει ο Ασημάκης Πανσέληνος, αντλώντας και από το ημερολόγιο που κρατούσε: “Την Κυριακή 15 Ιουνίου πήγα στο σπίτι του και επισκέφτηκα τον Δημήτρη Γληνό. Βρεθήκαμε καμιά δεκαπενταριά, γνωστοί και άγνωστοι στη βεράντα του, στον [γειτονικό στη Νέα Φιλαδέλφεια] συνοικισμό Κυπριάδη, δεν θυμάμαι πια τώρα ποιοι ήταν, δεν σημειωσα από λόγους ευνόητους τα ονόματά τους. […] Συζητήσαμε ή μάλλον τον ακούγαμε να αναλύει την κατάσταση:
“Η Αγγλία νικώντας, μας είπε, δεν μπορεί να κάνει άλλο παρά να επιβάλει κι αυτή μια διευθυνόμενη οικονομία και το πολιτικό σύστημα που ανταποκρίνεται σ’ αυτή, είναι, όπως και στη Γερμανία, ο φασισμός. Ούτε από δημοκοπία καν δεν υπόσχεται κάτι διαφορετικό. Χαρακτηριστικός είναι ο λόγος του Ήντεν. Το πολύ πολύ να επιβληθεί ο φασισμός αυτός με ηπιότερα μέσα και με ανθρωπιστικό χαρακτήρα. Το οικονομικό πείραμα του Ρούζβελτ να φορτώσιε στη ράχη των κυρίαρχων τάξεων τα βάρη των κρίσεων απέτυχε ακόμα και στην Αμερική, που οι τάξεις αυτές έχουν μεγάλα οικονομικά περιθώρια. Δεν μένει λοιπόν παρά διευθυνόμενη οικονομία. Το πρόβλημα είναι ποιος θα διευθύνει την οικονομία αυτή – αν θα είναι σοσιαλιστική ή φασιστική, διεθνιστική ή εθνικιστική. Η στάση της Ρωσίας σήμερα εμπνέεται από πραγματική ειρηνοφιλία. Δεν θέλει να πολεμήσει. Όταν εξαρθρωθούν στον Πόλεμο οι δυνάμεις του καπιταλισμού, η Ευρώπη μονάχη της θα ζητήσει σωτηρία στον σοσιαλισμό και η Ρωσία θα είναι μοιραία ένα κεφάλαιο ικανό να βοηθήσει την Ευρώπη, ίσως και χωρίς να επέμβει. Γι’ αυτό η Ρωσία πρέπει να υποχωρήσει ακόμα στη Γερμανία, εφ’ όσον είναι ακμαιότατος ο Αμερικανικός καπιταλισμός. Βέβαια, πρόσθεσε, ποτέ δεν νομίζω ότι μπορεί η Ρωσία να υποχωρήσει ως το σημείο να παραχωρήσει την Ουκρανία (Σ.Σ.: όπως λεγόταν) ή να επιτρέψει την είσοδο ξένων στρατευμάτων στο έδαφός της”.
Ήταν θυμούμαι ένα κυριακάτικο απόγευμα του καλοκαιριού. Ακούγαμε όλοι τον δάσκαλο κρεμασμένοι από τα χείλη του. Είπαμε κι άλλα πολλά που δεν τα έχω σημειώσει στο ημερολόγιό μου. […]” (σελ. 301-302).
Την Κυριακή 22 Ιουνίου 1941, Η Γερμανία του Χίτλερ επιτέθηκε στη Σοβιετική Ένωση: “Το Μέτωπον του νέου Πολέμου φθάνει εις μήκος κατ’ ευθείαν γραμμήν τα 2.400 χιλιόμετρα”, έγραφε στον 8στηλο πρωτοσέλιδο τίτλο της η Καθημερινή της Τρίτης 24 Ιουνίου 1941 και στο κύριο άρθρο της, μεταξύ άλλων, σημείωνε: “[…] Ο Αρχηγός του Γερμανικού Ράιχ, εις το μακρόν και ιστορικόν ιδάγγελμά του προς το Γερμανικόν έθνος εξέθεσεν επαρκώς και αναλυτικώς τους λόγους για τους οποίους η Γερμανία ευρέθη εις την ανάγκην να παρατάξη τον ηρωϊκόν στρατόν της καθ’ όλον το μήκος των ανατολικών συνόρων. […] Καθ’ ην ώραν τα Γερμανικά όπλα ήσαν απησχολημένα εις μεγάλους αγώνας, η Σοβιετική Άρκτος επέπιπτε κατά σειράς όλης μικρών Κρατών και τα καταβρόχθιζε. Ο πόλεμος εναντίον της Φινλανδίας, ο εκβιασμός και η προσάρτησις των Βαλτικών Κρατών, η είσοδος εις την Πολωνίανδια την οποίαν δεν είχε κανένα δικαίωμα, η ληστρική επίθεσις και ο ακρωτηριασμός της Ρουμανίας από ευφορωτάτας επαρχίας, υπήρξαν τα λάφυρα τα οποία η Σοβιετική Ρωσία απεκόμισεν, επωφεληθείσα της Ευρωπαϊκής αναστατώσεως. […] Εν τω μεταξύ δε, ως αποκαλύπτουν η διαφωτιστικώτατη Γερμανική διακοίνωσις και το διάγγελμα του Φύρερ, η Κυβέρνησις των Σοβιέτ ήτο ο κρυφός σύμμαχος του Λονδίνου εις όλας τας αντιγερμανικάς ενεργείας. Ότι τούτο είναι αληθές και αναμφισβήτητον προκύπτει και εκ των υστέρων, ότε ο πατροπαράδοτος εχθρός του Ρώσικου μπολσεβικισμού, η Αγγλική κεφαλαιοκρατία έσπευσε από των πρώτων ωρών του Γερμανορωσικού Πολέμου να διακηρύξη την αλληλεγγύην της με τον εκθεμελιωτήν κομμουνισμόν”.
Από ένα πλήθος πληροφοριών που βρίσκονται καταχωρημένες στην Καθημερινή της 24ης Ιουνίου 1941, αντλημένες από ποικίλες πηγές, σημειώνω εδώ ότι ο Άγγλος πρωθυπουργός Τσώρτσιλ ωμίλησε από ραδιοφώνου για το γεγονός, υποσχεθείς πάσαν τεχνικήν και οικονομικήν βοήθεια στην Σοβιετική Ένωση, δηλώνοντας ότι ο κίνδυνος ο απειλών τη Σοβιετική Ένωση απειλεί επίσης την Αγγλία και τας Ηνωμένας Πολιτείας (βλ. σελ. 1). Σημειώνω ακόμη ότι 1) “Καθ’ α ανήγγειλεν ο Αγγλικός Ραδιοφωνικός Σταθμός ο πρεσβευτής των Σοβιέτ Μάισκυ, αφού εδέχθη τον Αμερικανόν πρεσβευτήν Ουάιναντ, έσχε συνομιλίαν με τον Άγγλον Υπουργόν των Εξωτερικών Ήντεν”, 2) “Το πρακτορείον Γιουνάιτεντ Πρες μεταδίδει ότι η Σοβιετική Ένωσις απεδέχθη την πρότασιν της Αγγλίας σχετικώς προς την παροχήν οικονομικής και στρατιωτικής βοηθείας”, 3) “Κατά τηλεγράφημα εξ άλλου εκ Ουασιγκτώνος ο κ. Ρούζβελτ έσχε σήμερον συνομιλίαν με τον πρεσβευτήν της Μεγάλης Βρεταννίας λόρδο Χάλιφαξ” (βλ. σελ. 2). Στη δεύτερη σελίδα η Καθημερινή δημοσίευε και την είδηση ότι “καθ’ α εγνώσθη εκ τηλεγραφήματος του Ρώυτερ, ο πρεσβευτής των Ηνωμένων Πολιτειών κ. Ουάιναντ έφθασε εις το Λονδίνον, διασχίσας τον Ατλαντικόν, μετά την επίσκεψίν του εις Ουασιγκτώνα, δια βομβαρδιστικού αεροπλάνου τύπου “Μπόιγκ”.
Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες του Συνοικισμού της Νέας Φιλαδέλφειας, ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων, ανησύχησαν για την επίθεση της Γερμανίας του Χίτλερ στη Σοβιετική Ρωσία, και τούτο διότι θεωρούσαν τη Ρωσία δεύτερη πατρίδα τους, όπως διαβεβαίωνε και ο Δήμαρχος της Νέας Φιλαδέλφειας Νικόλαος Τρυπιάς ακόμα και το 1963, για την ακρίβεια στις 30 Ιουλίου 1963, τον πρεσβευτή της Σοβιετικής Ένωσης στην Ελλάδα Κοριούκιν κατά την επίσκεψή του στην πόλη μας (βλ. γι’ αυτό και την εφημερίδα Η Αυγή, Τετάρτη 31 Ιουλίου 1963, σελ. 6, αλλά και Κώστας Π. Παντελόγλου, Πλατεία Πατριάρχου, η καρδιά της Νέας Φιλαδέλφειας, Κέντρο Ιστορίας Νέας Φιλαδέλφειας (Κ.Ι.ΝΕ.ΦΙΛ.) 2017, σελ. 32), διαβεβαίωση που πατούσε στέρεα στο έδαφος της πραγματικότητας των πατροπαράδοτων σχέσεων αιώνων μεταξύ Ελλάδος και Ρωσίας.
(Ακολουθεί συνέχεια)
Κώστας Π. Παντελόγλου