Η μαΐλεια πλευρά ιστορικής αποτίμησης της πορείας του Κόμματος, μεταξύ πολλών άλλων, κατακρίνει την ηγεσία του τα χρόνια της Κατοχής, για το ότι δεν έθεσε στο κέντρο της προσοχής της το ζήτημα της εξουσίας. Φθάνει δε να αποδώσει ευθύνες μέχρι και στην Κομμουνιστική Διεθνή.
Όμως το ΕΑΜ δεν είχε αυτό τον σκοπό, γι’ αυτό και συσπείρωσε τόσους πολλούς. Σκοπό του είχε την επιβίωση του λαού και την απελευθέρωση της Ελλάδας από την τριπλή Κατοχή Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων. Όσον αφορά τη συνέχεια σκοπό του είχε την ελεύθερη έκφραση του λαού με εκλογές και δημοψήφισμα.
Τι εννοεί λοιπόν η μαΐλεια πλευρά; Προφανώς την κατάληψη της εξουσίας, και όχι τη συμμετοχή του ΕΑΜ στην Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Παπανδρέου.
Όμως είχε το ΕΑΜ μαζί του τη λαϊκή πλειοψηφία που αποτελούσε την προϋπόθεση για κάτι τέτοιο;
Η προσεκτική ανάγνωση πλήθους γραπτών μαρτυριών, αλλά και η γνώση προφορικά διατυπωμένων εμπειριών το αμφισβητεί αυτό. Φαίνεται πως το ΕΑΜ είχε την υποστήριξη ενός σημαντικού μέρους του λαού, όμως την ανοχή κάποιου άλλου και τη δυναμική αντίθεση ενός σαφώς διακριτού αλλά μικρότερου μέρους.
Βεβαίως από χωριό σε χωριό, από πόλη σε πόλη, τα μέρη αυτά του λαού αυξομειώνονταν – η μαΐλειος πλευρά έχει κάνει σωστούς τους λογαριασμούς της; Διότι οι έκτοτε, μέχρι ακόμη και οι τρέχουσες εξελίξεις, δε φαίνεται να δικαιώνουν την άποψη περί σαφούς λαϊκής πλειοψηφίας του ΕΑΜ, που φυσικά δε συνέβαινε να είναι και του Κόμματος· άλλο το ΕΑΜ άλλο το Κόμμα.
Πώς λοιπόν θα καταλαμβανόταν η εξουσία· και οι Άγγλοι τι, κατά την μαΐλεια πλευρά, θα έκαναν στη χώρα μας; Θα μετρούσαν τ’ αστέρια; Και η τροφοδοσία του ελληνικού πληθυσμού πώς θα εξασφαλιζόταν; Δια της θείας επιφοιτήσεως;
Χώρια που το Κόμμα θα θεωρούνταν ασυνεπές από τους συμμάχους του του ΕΑΜ, εάν καταδολίευε τους σκοπούς του.
Κώστας Π. Παντελόγλου