Μερικά γράμματα του Κώστα Βάρναλη από το Παρίσι, δημοσιευμένα στην εφημερίδα Πρόοδος των Αθηνών ο 1926, συγκροτούν το βιβλίο Γράμματα από το Παρίσι, που επιμελήθηκε ο Νίκος Σαραντάκος και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αρχείο το 2013.
Όσα ακολουθούν είναι από ένα τέτοιο γράμμα του Ιουνίου 1926, που περιλαμβάνεται στο παραπάνω βιβλίο στις σελ. 41-44, με τίτλο “Πολιτισμός παιδιών” και διατηρεί θαρρώ όλη του την αξία:
“Μια από τις σημαντικές φροντίδες του γαλλικού σχολείου είναι η ανάπτυξις και καλλιέργεια της καλαισθησίας των παιδιών. Επήγαμε και θαυμάσαμε τα αποτελέσματα αυτής της ικανότητος στην σάλα Σεν Ζαν του Οτέλ νε Βιλ (του Δημαρχείου του Παρισιού δηλαδή). Εκεί μέσα έγινε μια Έκθεσις μαθητικών σχεδίων (ακουαρέλες) και πλαστικών τεχνουργημάτων. Αγοράκια και κοριτσάκια από 9-15 ετών με τις μαύρες τους ποδιές και τους γαλάζους σκούφους γεμίζουν χαρά τον αέρα της σάλας μαζί με τις φωνές και τους κρότους των σαμπό τους επάνω στις πλάκες.
Τα έργα που εκθέτουν, έχουν την δροσιά και την φρεσκάδα της ηλικίας τους με μια τεχνική τόσο προχωρημένη, που θα την ζήλευαν μεγάλοι. Είναι σχέδια εκ του φυσικού ή από μνήμης και σχέδια φαντασίας τους, ξεσηκώματα γεωμετρικά, συνθέσεις διακοσμητικές κλπ. Τα θέματά τους είναι παρμένα από την παιδική τους πείρα από την μεγάλη ζωή της κοσμοπόλεως, όπου τα βγάζει ο δάσκαλος ή η δασκάλισσα και ζωγραφίζουν. (…)
(…) η γύρω ζωή δεν δίνει στα παιδιά μονάχα την υλική, πνευματική και συναισθηματική τους πείρα, αλλά και την αισθητική, και όπως είναι γνωστό η αισθητική ατμόσφαιρα του Παρισιού είναι η πιο πλούσια του Κόσμου. (…) ο δάσκαλος δεν τους επιβάλλει το δικό του γούστο, αλλά τους αφήνει πλήρη ελευθερία στην εκτέλεση, επομένως – γιατί αυτός είναι ο σκοπός του – πλήρη αυτενέργεια στις αισθητικές τους πραγματοποιήσεις. Γιατί είναι το κατ’ εξοχήν μάθημα, όπου η ελευθερία είναι ο κυριώτερος όρος της επιτυχίας του (…).
Σε ιδιαίτερη σειρά είναι εκτεθειμένα τα καλύτερα των σχεδίων από το γενικό αρχείο των δημοτικών σχολείων, που τα είχαν εκθέσει προ ολίγου στην Βιέννη της Αυστρίας. Μέσα σ’ αυτά είναι τα καλύτερα, τα πρωτοτυπότερα και τα πιο ενδιαφέροντα έργα της Εκθέσεως (…).
Αλλά για να ‘χουν τα παιδάκια τέτοια αποτελέσματα καλαισθησίας, θα πει πως το μάθημα της ζωγραφικής και της πλαστικής κατέχει μια σημαντική θέση στο όλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Οι δάσκαλοι και οι δασκάλισσες έχουν σχεδόν οι περισσότεροι δίπλωμα σχετικό. (…)
Στην Ελλάδα η παιδική ηλικία έχει ν’ ασχοληθεί με σοβαρώτερα πράγματα: την γραμματική. Πού καιρός για τέτοιο χάσιμο καιρού! Και τώρα μάλιστα, που η εκπαίδευσή μας σημειώνει μιαν αναγέννηση προς τα … πίσω, ενώ οι “βάρβαροι” λαοί αναγεννώνται διαρκώς προς τα εμπρός, επροτάθη η παντελής κατάργηση των τεχνικών μαθημάτων. Οικονομία χρόνου και χρήματος! Πώς αλλοιώς τα Ελληνόπουλα θα μπορούσαν να μαθαίνουν σε κάθε τάξη μια νέα ελληνική γλώσσα! Κι η γλώσσα για τους καθιστικούς λαούς, που δεν παράγουν, αλλά εισάγουν, είναι το μόνο όπλο στον βιοποριστικό αγώνα. Γιατί οι Έλληνες “δουλεύουμε” με την γλώσσα. 72% του όλου πληθυσμού μας φέρονται “άνευ ωρισμένου επαγγέλματος”. Πώς ζουν όλοι αυτοί; Πουλούν αέρα. Λόγια”.
Στο σημείο αυτό θαρρώ πως πρέπει να υπενθυμίσω πως ο Κώστας Βάρναλης δίδαξε στη μέση εκπαίδευση και απολύθηκε οριστικά από αυτήν τον Φεβρουάριο του 1926…
Κώστας Π. Παντελόγλου
