Στις αρχές της φετινής χρονιάς (Ιανουάριος 2013), κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις “Σύγχρονη Εποχή” ογκώδης συγγραφή για το κίνημα των οικοδόμων στην Ελλάδα, εργασία του ιστορικού Αναστάση Ι. Γκίκα. Η απόφαση γι’ αυτή τη συγγραφή ήταν της Διοίκησης της Ομοσπονδίας Οικοδόμων και Συναφών Επαγγελμάτων Ελλάδας, Ομοσπονδίας που ιδρύθηκε το έτος 1923 (Ιδρυτικό Συνέδριο 29.7-2.8.1923).
Η συγγραφή αυτή ορθά δεν περιορίσθηκε στην εξιστόρηση των όσων έλαβαν χώρα στις σημαντικές βεβαίως από κάθε άποψη δεκαετίες του ’50 και του ’60, όπως έκαναν άλλες συγγραφικές προσπάθειες που έχομε υπ’ όψη μας.
Ξεκινά με λιγοστή προϊστορία που περιλαμβάνει αναφορές σε συμβάντα τον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα (Σελ. 11-34) και συνεχίζει με εκείνα της περιόδου του μεσοπολέμου, ειδικότερα των χρόνων 1918-1936 (Σελ. 35-146). Ακολουθεί κεφάλαιο αφιερωμένο στα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά (Σελ. 147-152), στα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης 1941-1944 (Σελ. 152-161) και σ’ εκείνα της Απελευθέρωσης μέχρι το τέλος της δεκαετίας του ’40 (Σελ. 161-180). Για τα χρόνια της δεκαετίας του ’50 περιλαμβάνεται στην συγγραφή αυτή ξεχωριστό κεφάλαιο (Σελ. 181-279), όπως και για τα χρόνια 1960-1967 (Σελ. 279-446), αλλά και για εκείνα της δικτατορίας των συνταγματαρχών 1967-1974 (Σελ. 447-486). Το τελευταίο κεφάλαιο αφορά τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης μέχρι το 10ο Συνέδριο της Ομοσπονδίας Οικοδόμων, τα χρόνια 1974-1977 δηλαδή (Σελ. 487-540). Παράρτημα (Σελ. 543-554), πηγές και βιβλιογραφία (Σελ. 555-560) και ο πίνακας περιεχομένων (Σελ. 561-567) συμπληρώνουν την συγγραφή αυτή, την οποία προλογίζει και στην οποία κάνει επίλογο η Ομοσπονδία Οικοδόμων (Σελ. 7-9 και Σελ. 541-546 αντίστοιχα).
Δεν θέλω εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, και επί του παρόντος, να κάνω μια λεπτομερειακή κριτική, σελίδα-σελίδα της παραπάνω συγγραφής· ένα γενικό σχόλιο μόνο θα ήθελα τώρα να κάνω:
Οι οικοδόμοι στην Ελλάδα δεν υφίσταντο και δεν υφίστανται μόνο δεινά, που φυσικά τους οδηγούν σε δίκαιες διεκδικήσεις και αγώνες μέσα από τα σωματεία τους, και πολλές φορές και μέσα από τις γραμμές τις κοινωνικοπολιτικής πρωτοπορίας. Οι οικοδόμοι έχουν και ένα πλούσιο παρελθόν στην Ελλάδα, από την αρχαιότητα ακόμη, παρελθόν συμμετοχής για την δημιουργία βάσει σχεδίου ενός αποτελέσματος, ενός έργου, κατά βάσιν και κατ’ αρχήν κοινωνικά αναγκαίου και χρήσιμου, που είναι δυνατό, υπό προϋποθέσεις φυσικά, να αγγίξει το αισθητικά αξιοσημείωτο με θετικό το πρόσημο.
Η συμμετοχή των οικοδόμων στην Ελλάδα για την δημιουργία βάσει σχεδίου ενός αποτελέσματος, ενός έργου, συνοδεύεται ιστορικά, από οξεία αντίληψή τους και επαρκή ικανότητά τους, όχι μόνο επί του συγκεκριμένου εδάφους της ειδικότητάς τους, αλλά και γενικότερα.
Αυτό οφείλουν να το προσέξουν και το κίνημα των οικοδόμων και η κοινωνικοπολιτική πρωτοπορία, οι αναφορές τους θάπρεπε να περιλαμβάνουν και αυτή την πλευρά των οικοδόμων, την σημαντική δηλαδή συμβολή τους στην δημιουργία βάσει σχεδίου ενός έργου, κάθε συγκεκριμένου έργου, όλων των επί του εδάφους και του υπεδάφους της Ελλάδας έργων.
Σε μια τέτοια περίπτωση οι διεκδικήσεις και οι αγώνες των οικοδόμων θα γίνονταν αποτελεσματικότεροι. Επίσης δια των οικοδόμων – αλλά και άλλων τμημάτων της εργατικής τάξης στην Ελλάδα μαζί φυσικά και εκείνων που εργάζονται στις οικοδομικές βιομηχανίες – είναι δυνατόν να εικονοποιηθεί μέχρι να αποκτήσει σάρκα και οστά το καθεστώς της δημιουργικής, παραγωγικής Ελλάδας, που θα διαδεχθεί το υπάρχον καθεστώς.
Πιστεύω πως η μη αναφορά σ’ αυτή την πλευρά των οικοδόμων, αλλά και η μαζική ανεργία τους που δημιούργησε το υπάρχον καθεστώς, στερεί τις δυνάμεις της εργατικής τάξης και των συμμάχων της, από σημαντική συνιστώσα της συνισταμένης των όλων προσπαθειών τους και σήμερα αλλά και προοπτικά.
Σκέφτομαι, από τον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, με ορισμένα γραφτά μου, να προσπαθήσω στην κατεύθυνση που παραπάνω εν συντομία διατύπωσα.
Θέλω να προσθέσω και κάτι ακόμα: η δημιουργική εργασία των οικοδόμων στην Ελλάδα, στην διαδρομή του χρόνου, έχει απήχηση στον κόσμο, έχει αποσπάσει δίκαιο έπαινο από επαΐοντες, έχει βρει έκφρασή της στο έργο εικαστικών καλλιτεχνών, λογοτεχνών, κινηματογραφιστών, θεατρικών συγγραφέων, μουσικοσυνθετών. Και αυτή την απήχηση οφείλουν επίσης να προσέξουν το κίνημα των οικοδόμων και η κοινωνικοπολιτική πρωτοπορία· οι αναφορές τους θάπρεπε να περιλαμβάνουν και την απήχηση της δημιουργικής εργασίας των οικοδόμων στην Ελλάδα.
Στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” και γι’ αυτό το ζήτημα θα προσπαθήσω να πράξω το κατά δύναμιν, στην πορεία του χρόνου – καλά νάμαστε.
Ας μου επιτραπεί να σημειώσω και κάτι ακόμα: το ψάξιμο για σχετικό με το θέμα μας υλικό οφείλει να απλωθεί, το χρωστούν αυτό και το κίνημα των οικοδόμων και η κοινωνικοπολιτική πρωτοπορία – και τούτο διότι μας χρειάζεται πληρέστερη και ακριβέστερη εικόνα των καταστάσεων (και φυσικά των αιτιών που συντελούν σ’ αυτές), καθώς και του ρόλου συλλογικοτήτων και προσώπων, για την εντελέστερη απεικόνιση του παρελθόντος, πράγμα που μπορεί να βοηθήσει την ερμηνεία αυτού του παρελθόντος και μαζί ίσως την κατανόηση του παρόντος και τον προγραμματισμό για το μέλλον.
Υπάρχει αρκετό τέτοιο υλικό ακόμη, και μάλιστα για χρονικές περιόδους που ισχνή είναι η παρουσία τους σ’ αυτή τη συγγραφή για την οποία κάνω λόγο σ’ αυτό το γραφτό μου – και είναι πρόσφατα δημοσιευμένο και παλαιότερα όμως, κοντά κάπως αλλά και μακρύτερα από το κίνημα των οικοδόμων και την κοινωνικοπολιτική πρωτοπορία, που οφείλουν φυσικά να το εντοπίσουν και να το αξιοποιήσουν, κατά τον τρόπο που παραπάνω σημείωσα.
Με μια σχετική μαρτυρία, που περιλαμβάνεται στην έκδοση της Πανελλήνιας Ένωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης (Παράρτημα Νέας Ιωνίας), με τίτλο “Ιωνιώτες Αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης” (η οποία κυκλοφόρησε το 1998), τελειώνω το πρώτο αυτό σχετικό γραφτό μου στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”:
Ο λαός της Νέας Ιωνίας δέχτηκε με μεγάλη αγανάκτηση την δικτατορία του Μεταξά.
Θυμάμαι την 4η Αυγούστου 1936 είχε κηρυχτεί πανελλαδική απεργία με επικεφαλής την Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (*).
Όταν ξημέρωσε η 4η Αυγούστου πήγαμε στις δουλειές μας. Εγώ τότε δούλευα στην Φιλοθέη,που άρχισαν να γίνονται τα πρώτα σπίτια που έχτιζε η Εθνική Τράπεζα για τους υπαλλήλους της. Από τους οικοδόμους που δουλεύανε εκεί το 70% ήταν Ιωνιώτες.
Στις κολώνες του Αδριάνειου Υδραγωγείου αντιμετωπίσαμε την Έφιππο Χωροφυλακή. Μας επιτέθηκαν με γυμνά τα σπαθιά και δεν μας άφηναν να πλησιάσουμε το εργοτάξιο για να περιφρουρήσουμε την απεργία μας.
Τότε άρχισε ένα κυνηγητό, προσπαθώντας να μας διαλύσουνε. Οι οικοδόμοι δεν έφευγαν, απ’ την μια και απ’ την άλλη, απ’ τα βουνά, ξανασυγκεντρωνόμαστε, ώσπου μας διαλύσανε στην Καλογρέζα, χτυπώντας μας με τα σπαθιά και τα μαστίγια. Μας κυνηγούσανε μέσα στα σπίτια. Θυμάμαι έναν έφιππο χωροφύλακα με το σπαθί του στην πλάτη μου, ακόμα και τώρα νιώθω το σπαθί να με πιέζει.
Μετά από τους οικοδόμους κατεβήκανε σε απεργία και οι κλωστοϋφαντουργοί ορισμένων εργοστασίων και είχανε την ίδια αντιμετώπιση από την Έφιππο Χωροφυλακή (Βλ. μαρτυρία Δημήτρη Καλογνωμά, Σελ. 107).
(*) Η απεργία την οποία αναφέρει ο Δημήτρης Καλογνωμάς είχε προκηρυχθεί και από τις δύο Εργατικές Συνομοσπονδίες (Εργατική ΓΣΕΕ και ΓΣΕΕ), με κοινή τους ανακοίνωση, στις 27 Ιουλίου 1936 για τις 5 Αυγούστου 1936. Με την κοινή αυτή ανακοίνωση καλούνταν οι εργαζόμενοι Αθηνών-Πειραιώς σε 24ωρη απεργία διαμαρτυρίας ενάντια σε νομοσχέδιο της κυβέρνησης Μεταξά που δήμευε τα κεφάλαια των Ασφαλιστικών Ταμείων.
Κώστας Π. Παντελόγλου
Σάββατο 12 Οκτωβρίου 2013
