Το καλοκαίρι του 1979 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Θεμέλιο το βιβλίο με συγγραφέα και θέμα όπως στον τίτλο σημειώνω – είπα να καταχωρήσω στον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας» ένα απόσπασμα που αναφέρεται σε ζήτημα καίριας σημασίας.
Τις σκέψεις του Πιέτρο Ινγκράο τις κρίνω ενδιαφέρουσες για όχι λίγα ζητήματα· αυτός είναι ο λόγος που θα καταχωρήσω στον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας» και άλλα αποσπάσματα:
«… ο Τολιάτι έθεσε πρώτος [ένα πρόβλημα] με τη γνωστή συνέντευξη στα Νέα Θέματα και την Έκθεση στην Κεντρική Επιτροπή τον Ιούνιο του 1956, όταν -πριν ακόμα κατακτηθούν οι εμπειρίες της Κούβας και της Αλγερίας- διείδε την πιθανότητα σοσιαλιστικών επαναστάσεων όχι αναγκαστικά καθοδηγημένων από τους κομμουνιστές. … Με εκείνη τη δήλωση βαλλόταν η χαρισματική άποψη που θεωρούσε τα κομμουνιστικά κόμματα, πάντα και σε κάθε περίπτωση, σαν τους πραγματικούς φορείς και τους εγγυητές της επαναστατικής συνείδησης. Κοντολογίς, θρυμματιζόταν κάποιον «τριτοδιεθνιστικός ολοκληρωτισμός» και αναγνωριζόταν πως μπορούν να υπάρχουν και άλλες μήτρες, άλλες επαναστατικές παραδόσεις. …
… μετά από μια μεγάλη περίοδο τελμάτωσης της μαρξιστικής έρευνας και βαρειών δογματικών εξαρτήσεων, άνοιξε πάλι τότε μια θεωρητική συζήτηση και πάρθηκαν πρωτοβουλίες πρακτικού χαρακτήρα που αφορούσαν τη γενική στρατηγική του εργατικού κινήματος, τους διαφορετικούς δρόμους για τη μετάβαση στο σοσιαλισμό, τις ιστορικές μορφές με τις οποίες φτάνει κανείς στην κομμουνιστική κοινωνία. … Γι’ αυτό η συνέντευξη του Τολιάτι στα Νέα Θέματα είχε διεθνή απήχηση και σημασία».
Πρέπει τώρα να σημειώσω πως ο Πιέτρο Ινγκράο, ανώτερο στέλεχος του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, με ευρεία αναγνώριση στην πολιτική ζωή της Ιταλίας, διαφώνησε με τις εξελίξεις που δρομολογήθηκαν επί Ακίλε Οκέτο με κατάληξη στο Δημοκρατικό Κόμμα, παραμένοντας κομμουνιστής μέχρι τέλους.
Όσον αφορά τον Τολιάτι, θα ήθελα να επισημάνω το ρόλο του στην ίδρυση του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, πρωταγωνιστούντος του Αντόνιο Γκράμσι, αλλά και έκτοτε ως το θάνατό του, και ακόμη την παρουσία του στα όργανα της Κομμουνιστικής Διεθνούς, την πολιτική διαθήκη του (υπόμνημα της Γιάλτας) και να σημειώσω την υψηλή του εκτίμηση στο πολιτικό δημιούργημα των ανυπότακτων εντέλει Ελλήνων και της σώφρονος φωτισμένης ηγεσίας τους, την προδικτατορική Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ).
Κώστας Π. Παντελόγλου