Καιρός όμως είναι να σημειώσω σιγά-σιγά μερικά ακόμη γύρω από τις οργανωτικές αποκρυσταλλώσεις του διάχυτου αντικατοχικού πνεύματος – δεν ήταν μία η οργανωτική αποκρυστάλλωση αυτού του πνεύματος, διότι διαφορετικές ήταν οι θεωρήσεις της δημιουργηθείσης καταστάσεως και στις “κορυφές” και στη “βάση”. Γι’ αυτό και η οργανωτική πολυμορφία της Αντίστασης, κι ακόμα θα ‘λεγα η Αντίσταση χωρίς οργανωτική ένταξη.
Το καλοκαίρι του 1941, ο στρατηγός Νεόκοσμος Γρηγοριάδης, με επιτελάρχη τρόπον τινά τον Σταμάτη Χατζήμπεη, ίδρυσε την οργάνωση 3 Άλφα (Αγώνας, Ανόρθωση, Αναγέννηση, αλλά και Ανώτατον Αρχηγείον Αγώνος). Ο στρατηγός Μανέτας, ο Στέφανος Σαράφης, ο Ευριπίδης Μπακιρτζής μετείχαν στην 3 Άλφα. Ο Ευριπίδης Μπακιρτζής μετείχε και στην οργάνωση πληροφοριών και δολιοφθορών “Προμηθεύς ΙΙ” με τους Δ. Μπαρδόπουλο, Χ. Κουτσογιαννόπουλο, Ν. Καλιανέση κά. απότακτους αξιωματικούς του Ναυτικού.
Ο απόστρατος συνταγματάρχης Ναπολέων Ζέρβας, που ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος τον βρήκε στα 50 του χρόνια και μέσω υπομνημάτων και άλλων ενεργειών προσπαθούσε να επηρεάσει τα πράγματα προς ορισμένη κατεύθυνση, συνελήφθη ως “επικίνδυνος αγγλόφιλος” και φυλακίστηκε στον στρατώνα του Μακρυγιάννη. Με την είσοδο των Γερμανών, απελευθερώθηκε και αυτός, “όχι όμως με κανονική διαταγή, αλλά με αυθαίρετη πρωτοβουλία ενός ενωμοτάρχη-δεσμοφύλακα: του Ευστράτιου Πάττα”, γράφει ο Σόλων Νεοκ. Γρηγοριάδης στο έργο του Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974 (ειδική έκδοση για την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, τόμος 1, σελ. 151) και συνεχίζει: “[Ο Ναπολέων Ζέρβας] έγραψε (εφημερίδα Ακρόπολις, 14 Νοεμβρίου 1949) ότι η ιδέα πως ο Πόλεμος έπρεπε να συνεχιστεί μετά την αναμενόμενη κατάρρευση με τη μορφή του ανταρτοπολέμου, είχε ωριμάσει στη συνείδησή του από τις πρώτες ημέρες του Απριλίου. Σχεδίαζε να συνεννοηθεί με τους Άγγλους και να αναλάβει αυτός, με τη βοήθειά τους, τη δημιουργία αντάρτικου. Αλλά η σύλληψή του ματαίωσε την προσπάθειά του. Και πάλι όμως δεν καμπτόταν η έμμονη ιδέα του: ο ανταρτοπόλεμος έπρεπε να εξαπλωθεί. […] Την 11η Ιουλίου 1941, μορφοποίησε την ιδέα του, καταστρώνοντας το σχέδιο καταστατικού μιας οργάνωσης που την ονόμασε ΕΔΕΣ [Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος] και για να την υλοποιήσει απευθύνθηκε πρώτα στον πολιτικό κόσμο. Μόνο όμως ο συναρχηγός των Φιλελευθέρων Στυλιανός Γονατάς και ο φιλελεύθερος τέως υπουργός Κωνσταντίνος Ρέντης τον δέχτηκαν και τον άκουσαν με κάποια προσοχή. […] Δεν απογοητεύτηκε όμως. […] Έσπευσε, λοιπόν, να συναντήσει ορισμένους παλαιούς φίλους του Πλαστήρα και όλοι βρέθηκαν σύμφωνοι: ο συνταγματάρχης Λεωνίδας Σπαής, η Αλεξάνδρα Αθανασιάδου, ο παλαιός και αφοσιωμένος υπασπιστής του στρατηγού Μιχαήλ Μινιουδάκης, ο δικηγόρος Ηλίας Σταματόπουλος, ο Σ. Σωτηριάδης. Όλοι επικροτούσαν: Να ιδρυθεί απελευθερωτική οργάνωση που να αναλάβει δράση, εμφανίζοντας ως αρχηγό τον Πλαστήρα, με τον οποίο άμα έρχονταν σε επαφή, θα τον ενημέρωναν, βέβαιοι ότι θα αποδεχόταν με ενθουσιασμό την αναδρομική αρχηγία. Τα πράγματα προχωρούσαν. Την 9η Σεπτεμβρίου 1941, στο σπίτι του Ζέρβα, στη λεωφ. Κηφισίας αρ. 171, συναντήθηκαν ο Ζέρβας, ο Λ. Σπαής και ο Ηλ. Σταματόπουλος. Εκεί έκαναν την οριστική διατύπωση του καταστατικού της οργάνωσης” (σελ. 151-152).
Μεταξύ όσων στην πορεία προσχώρησαν στον ΕΔΕΣ ήταν ο Ηρακλής Πετιμεζάς και ο Νικόλαος Τρυπιάς, που ανέπτυξαν δράση στην περιοχή μας. Συγκρατήστε τα ονόματα, θα αναφερθώ σε αυτούς και παρακάτω…
Μια άλλη ομάδα συγγενής προς τα “Τρία Άλφα” ήταν τα “Τρία Έψιλον” (Ένωση Ελευθέρων Ελλήνων), γράφει ο Σόλων Νεοκ. Γρηγοριάδης στο προμνησθέν έργο του (βλ. σελ. 161). Και συνεχίζει: “Ιδρύθηκε στα τέλη Αυγούστου του 1941 από τον ναύαρχο Μιλτιάδη Κανάρη, μαζί με τους Ηλία Μαγιόπουλο, Λεωνίδα Μπουρνιά, Παύλο Ντεντιδάκη και Μιχάλη Παξιμάδη. Είχε βάση βενιζελική, δημοκρατική και είχε τη σχετική εμπιστοσύνη των παλαιών πολιτικών κομμάτων, ακόμη δε πιο πολύ των Αγγλικών υπηρεσιών”.
Στον ΕΛΑΣ του Στέφανου Σαράφη (Εκδόσεις “Σύγχρονο Βιβλίο”, 1964), περιλαμβάνονται και τα ακόλουθα, που αναφέρονται και στον Νικόλαο Τρυπιά, τον ατρόμητο Βουρλιώτη και κατ’ εξοχήν Φιλαδελφειώτη: “Αρχές Σεπτέμβρη (1941), μια νύχτα, ήρθαν στο σπίτι μου Ιταλοί και με συνέλαβαν, ύστερα μ’ οδήγησαν στο Φρουραρχείο. Κατόπιν έφεραν εκεί και τον αδελφό μου Ευριπίδη, ταγματάρχη χωροφυλακής σε αποστρατεία. Ύστερα από πρόχειρη εξέταση, ή μάλλον ζήτηση πληροφοριών για την ταυτότητά μας, μεταφερθήκαμε με αυτοκίνητο στις φυλακές Αβέρωφ, όπου μας απομόνωσαν σε χωριστά κελιά. Αφαίρεσαν όλα τα πράγματα, χαρτιά, πορτοφόλι, ρολόι, χρήματα, λαιμοδέτη, ζουνάρι, κορδόνια παπουτσιών σύμφωνα με τους κανονισμούς τους. Καμιά επικοινωνία. Από ένα παραθυράκι μονάχα έβλεπα τον ουρανό. Στο δωμάτιο ένα στρώμα αχυρένιο με ένα ακάθαρτο μαξιλάρι χωρίς μαξιλαροθήκη. Τίποτ’ άλλο. Έφτασε μεσημέρι, άνοιξε ένα παραθυράκι της πόρτας και μας έδωσαν μία καραβάνα γυφτοφάσουλα και ένα κομμάτι ψωμί χωρίς κουτάλι. Δεν ήταν δυνατό να φάω και χρησιμοποίησα γι’ αυτό ένα κομμάτι κόρα ψωμί. Πέρασα όλη τη μέρα προσπαθώντας να βρω γιατί μας συνέλαβαν. Το σουρούπωμα η ίδια σκηνή με το φαΐ, αλλά τη φορά αυτή ήταν ντοματοσαλάτα και ένα κομμάτι σταφύλι. Τον αδελφό μου τον είχαν βάλει στο διπλανό δωμάτιο. Χτυπούσα τον τοίχο να δω αν ήταν εκεί. Απαντούσε με τον ίδιο τρόπο. Το αντιλήφθηκαν και τον έβαλαν σε άλλο κελί μακρύτερα για να μην ξέρουμε ο ένας για τον άλλο. Προσπαθούσα να βρω σε ποιο κελί ήταν περνώντας τον διάδρομο και πηγαίνοντας στο πλυντήριο. Το βράδυ άναψαν τα φώτα και έμεναν διαρκώς αναμμένα για να παρακολουθούν τς κινήσεις μας. Ο ύπνος ήταν αδύνατος γιατί υπήρχε απειρία κοριών και όλη νύχτα πέρασε με βόλτες στο μικρό δωμάτιο. Το πρωί άνοιξε η πόρτα και ένας-ένας πηγαίνει στο πλυντήριο. Δεν επέτρεπαν ταυτόχρονα να βρίσκονται εκεί δύο. Καθάριζαν καλά το δωμάτιο μερικά Ελληνόπουλα, που ήταν κρατούμενα και απ’ αυτά μαθαίναμε κανένα νέο. Αυτά τα ασύγκριτα αλητάκια μάς έφερναν κρυφά κανένα τσιγάρο οικονομώντας με χίλιους τρόπους από άλλους. Έτσι έμαθα πως στα άλλα κελιά κρατούνταν ο πρώην υπουργός Σταμάτης Μερκούρης, ο συνταγματάρχης Μπουρδάρας, οι αντισυνταγματάρχες Ανδροβιτσανέας Χωροφυλακής και Σαραντάκος πεζικού, ο λοχαγός Κατσόγιαννος με τον αδελφό του, ο υπολοχαγός Λουκίδης, ο χασάπης Ν. Τρυπιάς και άλλοι, όλοι σε απομόνωση. […] Ύστερα από την τρίτη μέρα άρχιζαν να μας βγάζουν περίπατο ένα τέταρτο στο προαύλιο των φυλακών. Και ο περίπατος γινόταν σε απομόνωση. Χωριστά ένας-ένας με συνοδεία σκοπού και απαγορεύονταν κάθε κουβέντα”. Αναφέρεται εν συνεχεία ο Στέφανος Σαράφης στην έλευση και νέων κρατουμένων (μεταξύ των οποίων και ο Γ. Ζωϊτόπουλος-Ζιούτος), στην οργάνωση της ζωής τους, στις ανακρίσεις που ακολούθησαν στα τέλη Σεπτεμβρίου 1941, στην ανακοίνωση της απελευθέρωσής τους μετά των σχετικών συστάσεων ν’ αποφεύγουν κάθε αφορμή, που διατυπώθηκαν σε σύναξη όλων μαζί, στην επιστροφή των πραγμάτων που τους είχαν πάρει στην αρχή της φυλάκισής τους και, τέλος, στο γεγονός ότι “στις 5 ή 6 του Οκτώβρη 1941 βγήκαμε από τις φυλακές [Αβέρωφ]”. Στον ΕΛΑΣ του ο Σαράφης έχει σημειώσει και τούτο: “Τις τελευταίες μέρες είχαν επιτρέψει να μας φέρουν ρούχα και τρόφιμα από τα σπίτια μας και η αλήθεια είναι πως όλα έρχονταν χωρίς να λείπει τίποτα” (βλ. σελ. 44-47. Βλ. επίσης και Κώστας Π. Παντελόγλου, Πλατεία Πατριάρχου, η καρδιά της Νέας Φιλαδέλφειας, Κέντρο Ιστορίας Νέας Φιλαδέλφειας (Κ.Ι.ΝΕ.ΦΙΛ.) 2017, σελ. 117-118).
Στη σύλληψη του Νικολάου Τρυπιά (Δημάρχου της Νέας Φιλαδέλφειας από το 1951 μέχρι του θανάτου του στις 7 Ιουλίου 1965) και τη φυλάκισή του στις φυλακές Αβέρωφ αναφέρεται και ο εγγονός του Νίκος Τρυπιάς Αλεξάνδρου, σε έκδοσή του με τίτλο Νίκος Τρυπιάς Δήμαρχος Νέας Φιλαδέλφειας 1951-1965, που κυκλοφόρησε το 2006, μ’ αυτά τα λόγια: “Δεν ήταν δυνατόν ο άνθρωπος που χαρακτηρίστηκε από τον Σοφοκλή Βενιζέλο και τον Γεώργιο Παπανδρέου ως ο ζωντανότερος Έλληνας να μη μετέχει στην Εθνική Αντίσταση. Στην αρχή συλλαμβάνεται από τους Ιταλούς και οδηγείται στις φυλακές “Αβέρωφ” στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, μαζί με τον στρατηγό Στέφανο Σαράφη και άλλους. Περνά είκοσι μέρες στο κελί της απομόνωσης, αλλά επειδή δεν βρίσκουν ενοχοποιητικά στοιχεία τον απελευθερώνουν” (βλ. σελ. 11-12). Γράφει και άλλα για την αντιστασιακή δράση του Νικολάου Τρυπιά ο εγγονός του, αλλά η θέση τους είναι παρακάτω.
(Ακολουθεί συνέχεια)
Κώστας Π. Παντελόγλου
