Ήταν εκείνο τον καιρό που οι ανήσυχοι νέοι του ’60 διεκδικούσαμε στους δρόμους τη δημοκρατία στην Ελλάδα, με έμβλημα και ιαχή το ακροτελεύτιο τότε άρθρο του Συντάγματος, το 1-1-4 δηλαδή, που το καλό περιοδικό γραμμάτων και τεχνών Επιθεώρηση Τέχνης κυκλοφόρησε το τεύχος 87-88, Μάρτιος Απρίλιος 1962, ως αφιέρωμα στο θέμα “Οι πνευματικοί άνθρωποι στην Εθνική Αντίσταση 1940-1944”.
Μια πλειάδα εκλεκτοί οι συντελέσαντες για να μεταλάβουμε τότε -και με αυτόν τον τρόπο- των αχράντων μυστηρίων του Μεγάλου Σηκωμού της Κατοχής εμείς, οι ανήσυχοι νέοι του ’60.
Κι ανάμεσά τους ο Ροζέ Μιλλιέξ, φιλοξενούμενος της Ελλάδας “στο διάστημα αυτών των ωραίων και τρομερών χρόνων”, με εμπνευσμένο και άκρως πληροφοριακό γραφτό του με τίτλο “Οι διανοούμενοι της Ελλάδας στην υπηρεσία της Αντίστασης” (παρμένο απ’ το βιβλίο του A l’ ecole du people Grec, 1940-1944, Editions du Beffroi, 1946 και μεταφρασμένο για την Επιθεώρηση Τέχνης από έναν από τους κορυφαίους της, τον Κώστα Κουλουφάκο.
Οι αναφορές του Ροζέ Μιλλιέξ σε δεκάδες συλλογικά και ατομικά εγχειρήματα και καταστάσεις διαδέχονται η μια την άλλη με ρυθμό καταιγιστικό, διαβάζονται κυριολεκτικά με κομμένη την ανάσα, η πλούσια προσωπική του μνήμη και μερικές πληροφορίες που είχε λάβει προσθέτουν σε μαρτυρίες για τον Ελύτη, το Θεοτοκά, το Σικελιανό, το Δ. Φωτιάδη, το Σεφέρη, τον Τραυλαντώνη, το Σπ. Βασιλείου, τον Κακριδή, τον Καρούζο, τον Ηλία Βενέζη, το Θέμο Κορνάρο, το Γιώργη Λαμπρινό, το ζεύγος Κριαρά, το Χωρέμη, το Λούρο, το Ν. Βέη, το Ν. Κιτσίκη, το Νισέμ Μπεάρ, τη Μάρω Μάστρακα, το Ναπολέοντα Σουκατζίδη, τον προικισμένο δημοσιογράφο Κώστα Καραγιώργη, το Βασίλη Ρώτα, το Γιώργο Κοτζιούλα, τον Απελλή Καστανάκη, το δημοσιογράφο Νίκο Καρβούνη – που τον χαρακτηρίζει μαζί με τους καθηγητές πανεπιστημίου που βγήκαν στο βουνό, δηλαδή τον Αλέξανδρο Σβώλο, το Γεώργιο Γεωργαλά, τον Πέτρο Κόκκαλη, τον Άγγελο Αγγελόπουλο, το Γεώργιο Σημίτη, το Μιλτιάδη Παπαμιλτιάδη, ως το καύχημα της ελληνικής αγωνιστικής διανόησης, όπως και το Σικελιανό στην Αθήνα – τη Μαρίκα Κοτοπούλη, το Διονύσιο Ζακυνθινό, τον Αιμίλιο Βεάκη, τη Μπινιάρη-Πλακοκεφάλου, την Έλλη Αλεξίου, το Μενέλαο Λουντέμη, το Γιώργη Βαλέτα, τη Σοφία Αντωνιάδου, τον Κωνσταντίνο Δημαρά, τον Αυγέρη, το Βάρναλη, το Γιώργο Κατσίμπαλη, το Σωτήρη Σκίπη, το Θανάση Απάρτη, τον Πάνο Τζελέπη, το Μέμο Μακρή, τον Κώστα Ζαΐμη, το Γιάννη Κεφαλληνό, τον Τάσσο, τη Ρόζα Ιμβριώτη, τον Ξενοφώντα Ζολώτα, τον Αγήνορα Αστεριάδη, τον Παρθένη, το Γυναικείο Σύλλογο Γραμμάτων και Τεχνών, το περιοδικό Καλλιτεχνικά Νέα, τις Χειρόγραφες Εκδόσεις, τον Παράνομο Τύπο (Ελευθερία, Φλόγα, Πρωτοπόροι), τον Αντάρτικο Τύπο (Ρήγας Θεσσαλίας), τις αφίσες, τα παράνομα λευκώματα, τα χειρόγραφα τα διακοσμημένα με γκραβούρες, τα ομόλογα της Ελεύθερης Ελλάδας, την κηδεία του Παλαμά, την πιανίστα Μαρίκα Παπαϊωάννου, την πιανίστα Εύη Πανά, το συνθέτη Καζάσογλου, τα κονσέρτα της ελληνικής μουσικής, τα ρεσιτάλ τραγουδιού, τη Φρόσω Κοκκόλα, “τα αυθόρμητα δημιουργήματα της λαϊκής μούσας του βουνού στα οποία αναζεί άλλοτε ο ηρωικός τόνος των κλέφτικων τραγουδιών κι άλλοτε οι πονεμένοι τόνοι των μοιρολογιών”, τον Αλέκο Ξένο, τη Σοφία Μαυροειδή-Παπαδάκη “που στάθηκε η ακάματη και άδουσα ψυχή της Αθηναϊκής Αντίστασης”.
Κώστας Π. Παντελόγλου
