Όσα θα καταχωρήσω σήμερα και αύριο στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” τα έχει γράψει ο Παύλος Νιρβάνας μ’ αφορμή τα του τίτλου, και είδαν το φως της δημοσιότητας από το περιοδικό “Νέα Εστία” το 1933 – προσθέτω πως Πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος ήταν τότε ο δραστήριος, με έντονα επιστημονικά, καλλιτεχνικά και κοινωνικοπολιτικά ενδιαφέροντα, καθηγητής του Πολυτεχνείου Νικόλαος Κιτσίκης.
Το Διεθνές αυτό Συνέδριο έδωσε την αφορμή στον Παύλο Νιρβάνα να αναφερθεί στα της Αρχιτεκτονικής, της Πολεοδομίας, και στα της Πόλεως των Αθηνών, με λόγο ενδιαφέροντα μεστό λογικής – ας τον διαβάσουμε με προσοχή:
“Το κήρυγμα που μας έφεραν, εδώ και λίγες μέρες, οι ξένοι μας του Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου δεν ήταν μόνο ένα κήρυγμα τέχνης. Ήτανε κι ένα κήρυγμα λογικής. Αρχιτεκτονικής λογικής.
Γιατί αν κάθε τέχνη έχει την λογική της, περισσότερο από κάθε άλλο η Αρχιτεκτονική κινήθηκε πάντα, και σε όλα της τα φανερώματα καιρών και τόπων, μέσα στα όρια μιας αυστηρής λογικής.
Κάθε σχέση της με το φυσικό “περιβάλλον”, με την εποχή που την κρατεί, με τις ανάγκες των ανθρώπων που εξυπηρετεί, είναι σχέση λογικής ανάγκης. Γι’ αυτό κάθε τόπος, κάθε εποχή, κάθε κλίμα ακόμα έχουν την δική τους Αρχιτεκτονική.
Και πάλι, κάθε αρχιτεκτονικό κτίσμα – ναός, εργοστάσιο, νοσοκομείο, σχολείο, σπίτι – έχει την ιδιαίτερη λογική της ανάγκης που πρόκειται να εξυπηρετήσει.
Η Αρχιτεκτονική των ζώων, οδηγημένη από το σοφό τους ένστικτο, μπορεί από την άποψη αυτή να σταθή παράδειγμα για τους ανθρώπους. Διαφορετικά χτίζει τη φωλιά του το χελιδόνι και διαφορετικά το μερμήγκι. Αλλά με την ίδια λογική. Ο αρχιτεκτονικός παραλογισμός είναι θλιβερό προνόμιο του ανθρώπου.
Γι’ αυτό όσο κι αν είναι κανένας μισονεϊστής, όσο προσκολλημένος κι αν είναι σε μια τυφλή ακαδημαϊκή παράδοση, δεν μπορεί παρά ν’ αναγνωρίση στις καινούργιες τάσεις της Αρχιτεκτονικής, που αντιπροσωπεύουν και που ήρθαν να κηρύξουν κι εδώ οι ξένοι πρωτοπόροι Αρχιτέκτονες, μιαν ακλόνητη λογική βάση: την προσαρμογή της δηλαδή προς τις νέες συνθήκες και τις νέες ανάγκες της ζωής που δημιούργησε η εποχή μας.
Οι ανάγκες αυτές δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν πια με τα παλαιά μέσα. Με την πρόοδο των επιστημών και των τεχνών, νέοι τρόπο ζωής δημιουργήθηκαν για τα άτομα και τις ομάδες, που η Αρχιτεκτονική δεν μπορεί να τους αγνοήση.
Η Υγιεινή, μια επιστήμη ανύπαρκτη σχεδόν πριν από τον Παστέρ, έχει σήμερα τον πρώτο λόγο στα ζητήματα της Αρχιτεκτονικής της Κατοικίας και της Αρχιτεκτονικής των Πόλεων. Αερισμό, φωτισμό, θέρμανση, όλα απάνω σε νέες αρχές και με νέα μέσα, εδημιούργησαν και νέες αρχιτεκτονικές ανάγκες για την εξυπηρέτησή τους. Τα μηχανικά μέσα που με τις αμέτρητες ιδίως εφαρμογές του ηλεκτρισμού μπήκαν στην υπηρεσία της ζωής του ανθρώπου ομοίως. Οι νέες ανέσεις που έβαλε στην ζωή του ο σύγχρονος πολιτισμένος άνθρωπος επίσης.
Η παλαιά Αρχιτεκτονική δεν μπορούσε πια ν’ ανταποκριθή στις νέες αυτές ανάγκες. Έτσι μια καινούργια Αρχιτεκτονική άρχισε να μορφώνεται, με καθημερινές καινούργιες κατακτήσεις και με βάση τα καινούργια οικοδομικά των σιδηροπαγών κονιαμάτων που εδημιούργησαν νέες οικοδομικές δυνατότητες, και ετροποποίησαν ριζικά τους παλαιούς και καθιερωμένους ρυθμούς που ήσαν κι αυτοί στον καιρό τους το γέννημα λογικής ανάγκης και η αισθητική τους έκφραση.
Βρισκόμαστε δηλαδή μπροστά σε μια Αρχιτεκτονική Επανάσταση, που αν δεν βρήκε ακόμα τον οριστικό της δρόμο, βαδίζει όμως με βέβαια και στερεά βήματα προς την κατάκτησή του. Πώς μπορεί, λοιπόν, να μείνει κανείς ξένος κι αδιάφορος μπροστά σ’ ένα τόσο σημαντικό Κίνημα; Θα ήταν καθαρή τύφλωση”.
Τελειώνει στο σημείο αυτό το πρώτο μέρος του γραφτού με το θέμα του τίτλου – αύριο πάλι εδώ, στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας”, θα καταχωρήσω το δεύτερο μέρος.
Κώστας Π. Παντελόγλου
