Δεν είναι μόνο τα ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη ξεχωριστά – και τα πεζά του κείμενα ξεχωριστά είναι. Μια πρώτη έκδοση τέτοιων κειμένων του Κωνσταντίνου Καβάφη κυκλοφόρησε το 1963 ο εκδοτικός οίκος Γ. Φέξη. Το 2003 και ο “Ίκαρος” έπραξε το ίδιο.
Σήμερα στον “Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας” καταχωρώ το πεζό κείμενο του Κωνσταντίνου Καβάφη με το θέμα του τίτλου. Το κείμενο αυτό ο Κωνσταντίνος Καβάφης το έγραψε το 1920 και συνόδευε μια συλλογή δημοτικών τραγουδιών για νέους, την οποία ο ίδιος επιμελήθηκε και εξέδωσε ο Εκπαιδευτικός Όμιλος Αιγύπτου, που είχε ιδρυθεί στην Αλεξάνδρεια με εμπνευστή τον Γεώργιο Σκληρό…
Αλλά ας διαβάσουμε το κείμενο αυτό του Καβάφη:
“Κάθε Έλλην θα είναι έτοιμος να παραδεχθή ότι καλό είναι τα παιδιά μας να έχουν γνώσιν των δημοτικών ασμάτων. Αλλά αυτό λέγεται συνήθως χωρίς να πολυνοιώθει κανείς το γιατί. το γιατί για τον Εκπαιδευτικό Όμιλο Αιγύπτου έχει ως εξής:
Πρώτο. Στα δημοτικά άσματα θα βρει παλαιικά έθιμα και σκιαγραφίες του χαρακτήρος της φυλής μας. Παραδεχόμεθα ότι δεν θα είναι πολλά· αλλ’ ό,τι δήποτε μικρό πράγμα και αν μάθει ή αν κερδίσει ο μαθητής, είναι λίαν πολύτιμον σ’ ένα Έθνος στο οποίο ένεκα λόγων πολλών (λόγων με βαρύτητα και ως επί το πλείστον άξιων εγκρίσεως) γρήγορα αλλάζουν επί το Ευρωπαϊκότερον τα ήθη.
Δεύτερο. Η γλώσσα μας όλο και αλλάζει. Παίρνει τύπους απ’ την αρχαία, πλήθος λέξεις, και σε καινούργιους ξένους όρους δίδει την ιθαγένεια. Στα δημοτικά άσματα βλέπει το παιδί τι ήταν η γλώσσα πριν η επιρροή του νέου πολιτισμού έλθει επάνω της κι επιβάλλει τις απαιτήσεις της. Βέβαια, δεν θα σκλαβωθή σ’ αυτήν την παλαιοτέρα μορφή της γλώσσας, μήτε θα την πάρει για απόλυτον υπόδειγμα ύφους. Αλλά θα ξέρει από πού ξεκίνησεν η σημερινή λαλιά· και γνωρίζοντάς το θα χρησιμοποιεί ενίοτε – θα του έρθει φυσικά, δεν θα είναι ανάγκη να το επιβάλει στον εαυτό του – κάτι από την φρασεολογία των ασμάτων, κάτι από το λεκτικόν των.
Τρίτο. Τους σημερινούς μαθητάς μας τους θέλουμε να έχουν κάπως ανεπτυγμένο το καλλιτεχνικό αίσθημά των. Τους θέλουμε στα τελευταία χρόνια της φοιτήσεώς των στο σχολείο και όταν βγουν να διαβάζουν τους συγγραφείς μας. Την νεολαία ελκύει συνήθως η ποίησις. Τα δημοτικά μας άσματα κι εδώ – ανάλογα ως είπαμε για την γλώσσα – τους δείχνουν τον πρώτον ελληνικό ρυθμό. Η ποίησίς μας δεν έμεινε σ’ αυτόν μόνον· δεν ήταν σωστό ή δυνατόν να μείνει. Αλλά είναι ένα καλό εφόδιο για έναν έφηβο όταν ανοίγει το βιβλίο κανενός σύγχρονου ποιητού, να έχει εξοικειωθή δια της αναγνώσεως των δημοτικών ασμάτων στον λαϊκό ελληνικό στίχο – με τον έμορφο ίαμβον, με τες δεκαπέντε συλλαβές του που πότε γρήγορα κι ελαφρά τρέχουν πότε βαρυά και βραδέως κινούνται”.
Προσθέτω τώρα ότι και η εφημερίδα “Τα Νέα” παρουσιάζουσα την έκδοση των πεζών του Καβάφη από τον “Ίκαρο” στο φύλλο της που κυκλοφόρησε στις 8-9 Νοεμβρίου 2003, έχει καταχωρήσει το παραπάνω κείμενό του.
Κώστας Π. Παντελόγλου
