(που έζησε παιδί στη Φιλαδέλφεια της Μικρασίας πριν από την Μικρασιατική Καταστροφή)
Τον Απρίλιο του περασμένου χρόνου (2012) κυκλοφόρησε η εργασία μου με τίτλο:
Αναμνήσεις ενός παιδιού (μετέπειτα
ξεχωριστού πνευματικού ανθρώπου)
απ’ την Μεγαλοβδομάδα του 1919
στην Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας
που αποτελεί μια ακόμη δημοσίευση του υπ’ εμού δημιουργηθέντος Κέντρου Ιστορίας Νέας Φιλαδέλφειας (Κ.Ι.ΝΕ.ΦΙΛ.), το οποίο ξεκίνησε τις εργασίες του στις 18 Ιανουαρίου 1986.
Εκεί σημείωνα πως το παιδί αυτό ήταν ο Θαλής Προδρόμου, που γεννήθηκε στην Θράκη το 1909 και μεγάλωσε στην Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας, όπου οι γονείς του, εκπαιδευτικοί, δίδαξαν στα ονομαστά Θεολόγεια Εκπαιδευτήρια.
Ο μικρός Θαλής Προδρόμου εξελίχθηκε σε ξεχωριστό πνευματικό άνθρωπο (με το φιλολογικό ψευδώνυμο Κώστας Θρακιώτης), με πλούσιο και πρωτοποριακό έργο και αξιοζήλευτη στάση ζωής, διετέλεσε δε καθηγητής στην Μέση Εκπαίδευση και σε Δραματικές Σχολές.
Πέθανε τον Δεκέμβριο του 1994, λησμονημένος και αγνοημένος, νοσηλευόμενος σοβαρά άρρωστος στο Νοσοκομείο «Ελπίς».
Σ’ αυτό μου το γραφτό θα ήθελα να φιλοξενήσω μερικά απ’ όσα έχει γράψει για τον Κώστα Θρακιώτη (Θαλή Προδρόμου) ο ιστορικός και κριτικός της λογοτεχνίας και της τέχνης Μ.Μ. Παπαϊωάννου (που κι αυτός δεν ζει πια) και δημοσιεύτηκαν τον Ιανουάριο του 1993 – πέρασαν κιόλας 20 χρόνια από τότε:
«Ένας παλαίμαχος στους κοινωνικούς και πολιτικούς αγώνες. Μα όχι μόνον˙ και στα γράμματα. Είναι από τους λίγους που βρίσκονται ακόμη στην ζωή από την γενιά του «τριάντα». Και τους σημαντικούς. Κι όμως, ποιος νοιώθει την παρουσία του; Ποιος ασχολείται μαζί του, με την δράση του, με το έργο του το ποιητικό, το πεζογραφικό, το μεταφραστικό, το φιλολογικό, το θεατρικό;
Ο Κώστας Θρακιώτης – ψευδώνυμο του Θαλή Προδρόμου – από την Αδριανούπολη, γεννημένος το 1909 ζει στην Αθήνα από το 1919. Τον έφεραν τα κύματα των προσφύγων της Θράκης και της Μικράς Ασίας στο τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και πριν την Μικρασιατική Καταστροφή.
Μόλις σκούριναν τα πράγματα στην Θράκη, πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους, η οικογένειά του έφυγε για την Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας. Εκεί ήταν ησυχία. …
Οι γονείς του ποιητή μας ήταν εκπαιδευτικοί, διηύθυναν σχολείο, με δραστήρια συμμετοχή στα κοινά των σκλάβων, εμπνευσμένοι από τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμιστικές κινήσεις στην περίοδο του αστικού μετασχηματισμού στην Ελεύθερη Ελλάδα.
Όλα αυτά μας τ’ αφηγείται ο γυιος τους στο μυθιστόρημά του «Ένα παιδί στην καταχνιά» (Βιβλιοπωλείο της «Εστίας», 1984). Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια αυτοβιογραφία με ζωντανή περιγραφή του κοινωνικού, οικονομικού και πολιτικού περιβάλλοντος.
………………………………………………………………………………
Δέκα χρονών το 1919 αποβιβάστηκε στον Πειραιά με την μητέρα του (ο πατέρας είχε πεθάνει στην Φιλαδέλφεια της Μικράς Ασίας) και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα όπου τελείωσε τις σπουδές του στην Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου.
Η ιδεολογική του τοποθέτηση είχε προδιαγραφεί από παιδί στην Τουρκοκρατούμενη Θράκη και στην Μικρά Ασία και ολοκληρώθηκε στην διάρκεια του Μεσοπολέμου. Δεν άργησε να εκδηλωθή. Τα πρώτα ποιήματα της εφηβείας («Στον ελεύθερο δρόμο» 1927-1931) έχουν για μότο τους στίχους του Κωστή Παλαμά από τα «Παράταιρα»:
Ανάξιος όποιος ξάφνου ακούει
το προσκλητήριο των καιρών
να το φυσά ή να το κρούει
σάλπιγγα ή τύμπανο, τ’ ακούει
δε λέει: Παρών
Από τους στίχους αυτούς καταλαβαίνει ο καθείς τον δρόμο που έπαιρνε από την πρώτη του ποιητική συλλογή ο νεαρός ποιητής.
Στην πρώτη δεκαετία του μεσοπολέμου τρεις ήταν οι τάσεις στην ποίηση (και γενικώτερα στην λογοτεχνία): Η επαναστατική κοινωνικοπολιτική, η κοινωνικοπολιτική απαισιόδοξη και ο συμβολισμός.
Ο Θρακιώτης χωρίς άλλη μάταιη έρευνα εντάχτηκε στην πρώτη. Αυτή ήταν που γεννήθηκε από τους πόνους και τους πόθους του ανθρώπου μέσα από την τραγωδία του πρόσφατου Πολέμου και σ’ αυτή οδηγούσε η ευθύνη που ένοιωθε κάθε άνθρωπος και ξεχωριστά ο ποιητής, ο πνευματικός άνθρωπος.
Ο Μεσοπόλεμος δεν ήταν μια οποιαδήποτε εποχή και δεν ήταν οποιαδήποτε μόνον εξ αιτίας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Η ανθρώπινη ιστορία περνούσε σε νέο σταθμό εξέλιξής της. Τα πάντα άλλαζαν. Και αυθόρμητα, ασυναίσθητα κάτω από την συναισθηματική πίεση των νέων καιρών άλλαξε και η τέχνη έκφραση. Οι παλαιοί τρόποι εξάντλησαν την ζωντάνια τους. Ακριβώς στον Μεσοπόλεμο και κάπως πριν οι νέοι ποιητικοί τρόποι διαδέχονταν τους παλαιούς. Ήταν μια κοινωνική επανάσταση που περνούσε μέσα σε μορφές του λόγου. …
Ο Κώστας Θρακιώτης διαισθάνθηκε την καινούργια γέννα. Οι δρόμοι του στην ποίηση προχωρούσαν παράλληλα με την ιδεολογική του πορεία. Ποιητής και ποίηση πέρασαν απόλυτα ταυτισμένοι, πιστά, σταθερά, όλα τα στενά της ιστορίας στην διάρκεια των ογδόντα και (γεννήθηκε το 1909) χρόνων της ζωής του. Ευτυχισμένη περίπτωση πνευματικού ανθρώπου.
Είναι κι αυτός ένας από τους χιλιάδες Έλληνες και Ελληνίδες που λογαριάζουν για μέγιστη τιμή τους πως αντρειεύτηκαν στην Εθνική Αντίσταση. Έτσι όπως και ο Αισχύλος ήθελε να γραφτεί στην πλάκα του τάφου του πως πολέμησε στον Μαραθώνα εναντίον των Περσών. Και στα χρόνια μας εναντίον κατακτητών και όλων των τυράννων» (βλ. Εφημ. «Ριζοσπάστης» 13 Ιανουαρίου 1993)».
Για τον Κώστα Θρακιώτη, όμως, εδώ στον «Κόσμο της Ν. Φιλαδέλφειας», κι’ άλλες φορές θα γράψω, και τούτο διότι τον θεωρώ ένα δικό μας, ένα Φιλαδελφειώτη δηλαδή, και μάλιστα από τους σημαντικούς.
Κώστας Π. Παντελόγλου
Δευτέρα 28 Οκτωβρίου 2013
